سابقه آشنایی بشر با مواد مخدر به زمان تشکیل اولین تمدنهایی ایجاد شده بر روی کره زمین باز می گردد به استناد الواح گلی مکشوفه ، سومریان در حدود یازده هزار سال قبل با شیره گیاه خشخاش و آثار او آشنایی داشته اند . به گفته محققین تا قبل از قرن هیجدهم همواره بشر از مواد مخدر در راه صحیح استفاده کرد. این مواد عمدتاًبه مصارف پزشکی و دارو و درمان می رسیده است.پزشکان مسلمان همچون بوعلی سینا و زکریای رازی برای مداوای بیماران خود از این مواد استفاده می کردند.و در اثار قلمی بجای مانده از ایشان به موارد استفاده پزشکی ازاین مواد پرداخته اند. اما از زمانی که یکی از کمپانی های پیر استعمار یعنی انگلستان به نام «کمپانی هند شرقی » به هندوستان پانهاد و شروع به اجرای نقشه شوم خود نمود،ولد نا مشروع و پدیده ذلت بار و نامبارک اعتیاد بوجود امد .بخاطر همین است که اعتیاد به موادمخدر را«ارمغان استعمار »نامیده اند.این کمپانی با ترفند های مختلف اراضی گسترده ای از کشور هندوستان را زیر کشت خشخاش برد و لطافت الحیل شروع به پخش کردن تریاک در بین مردم کشورهای منطقه نمود.دولت چین که در مورد اعتیاد جوانانش احساس خطر جدی می نمود با این پدیده به مقابله پرداخت و واردات این مواد را به کشورش ممنوع ساخت اما دولت انگلستان برای حمایت از کمپانی خود با چین وارد جنگ شد. جنگ های تریاک بین انگلستان و چین دوبار اتفاق افتاد و هرکدام به مدت دو سال به طول انجامیدیکی در سال1840و دیکری در سال 1856نتیجه این جنگ در هر دو مورد به نفع انگلستان بود و باتحمل قرار داد«تین تسیان»بر چین خاتمه یافت.سوء مصرف تریاک در ایران که در دوره قاجار به اوج خود رسیده بود و از مدتهای قبل درباریان را آلوده ساخته بود زنگ خطر ساخته بودزنگ خطر را در ایران به صدا در آورده بود بخاطر همین امر،علما و فقهای بیدارآن زمان شروع به روشنگری کردند و نسبت به عواقب زیان بار این پدیده هشدار دادند از جمله این علمان «حاج ملاعلی گنابادیم»بود که با نوشتن کتابی درباره حرمت مواد مخدر با عنواد «ذوالفقار» مظفر الدین شاه را مجبور نمود تا از اشاعه استعمال تریاک جلوکیری نماید.
قاچاقوسوءمصرف مواد وشیوه های عرضه و مصرف آن بسیار گسترده شده است.در حال حاضر حدود هزار نوع مواد مخدر ساخته شده و 280هزار هکتار از اراضی کشاورزی در سطح جهان زیر کشت انواع گیاهان و درختانی است که بدین منظور در نظر گرفته شده است.بر اساس آمار های موجود صدها میلیون نفر را درجهان به اعتیاد کشانیده است و گردش مالی مواد،به راحتی برخی از دولتهای را عوض می کنند و برای اینکه دولتهادست انان در عرض مواد مخدر باز یگذارند حاضرند بدهی های چند صد میلیون دلاری آنهارا بپردازند.
کشورما در کنار کانون تولید مواد مخدر (هلال طلایی)بندر ازاد دبی که به« بهشت قاچاقچیان»موسوم است در زیر پای اوست و در مسیر اصلی عبورکاروانها ی قاچاق این مواد واقع شده است .از روزی که گروه طالبان در افغانستان اقتداریافته اند جنگی تمام عیار علیه جمهوری اسلامی ایران کرده اند ما ایران در حال جنگیم اما نه با سلاح گرم بلکه با مواد مخدر با ایران می چنگیم. طالبان افزایش مصرف هروئین در کشور ما را در دستور خود قرار داده اند و اذعان کرده اند که این کار را برای مبارزه با شیعه انجام می دهند.
تعریف مواد مخدر:
لغت شناسان برای واژه «مواد مخدر» حداقل دو معنی ذکر کرده اند یکی «پوشش» که براساس این معنی، مواد مخدر یعنی موادی که مراکز حسی و ادراکی را می پوشانند و فعالیت طبیعی آن را محدود می سازند . گویی مواد مخدر پرده ای است که بر روی احساس و ادراک انسان کشیده می شود و مانع فعالیت و کارآیی آن می گردد.
معنای دیگر این واژه «فتور ، رخوت ، سستی و بی حسی » است. براساس این معنی مواد مخدر یعنی موادی که اعصاب انسان را دچار سستی و بی حسی می کنند . سازمان بهداشت جهانی هم مواد مخدر را موادی دانسته است که باعث خواب آلودگی ، تسکین درد و ایجاد نقص در حرکات ارادی می شوند مانند تریاک ، مورفین ، هروئین ، متادون و کدئین .
در محاورات عمومی ، امروزه مواد مخدر معنای گسترده تری نسبت به تعاریف قبلی پیدا کرده است بگونه ای که شامل «مواد روان گردان» نیز می شود.
توضیح آنکه مواد روان گردان به جای فتور وسستی و یا علاوه بر آن ، باعث بروز اختلال در سیستم عصبی و تغییراتی در فعالیت های ذهنی ، احساسی و رفتاری می شود . این مواد موجب تغییر در احساس ، ادراک ، تفکر ، قضاوت و اراده می گردند .
«جوانی در لندن بر اثر مصرف ال –اس – دی ( یکی از انواع مواد روان گردان ) به دو زن جوان تجاوز می کند بعد آن دو را به قتل می رساند و چون خود را قادر به پرواز می پندارد، از پنجره آپارتمان به بیرون پرتاب می شود و مغزش روی آسفالت خیابان نقش می بندد».
مهمترین مواد روان گردان عبارتند از : حشیش ( چرس ، بنگ ، ماری جوانا )، کوکائین ، کراک، ال – اس – دی، آمفتامین و فینیتلین .
منظور ما از مواد مخدر در این نوشتار همین معنای عام و گسترده آن است که شامل مواد روان گردان نیز می شود.
تعریف و شناخت اعتیاد به مواد مخدر :
اعتیاد در لغت نامه ها به معنای خو گرفتن به چیزی آمده است .
استعمال واژه « معتاد » به قرنها پیش باز می گردد . در قوانین رم باستان Addictus به کسی اطلاق می شد که به علت ناتوانی در باز پرداخت بدهی هایش به بردگی محکوم می شد . در واقع یکی از معانی Addictus که در فرهنگ لغت لاتینی آکسفورد آمده « بردگی » است . درمان گران معتقدند تنها استفاده عادت گونه از موادی که سبب تغییر در شیمی مغز می شوند و ایجاد هوس می کنند و به وابستگی می انجامند اعتیاد به شمار می آید . با این تعبیر بسیاری از رفتارهای دیگر ، اعتیاد تلقی نمی شوند ، ولی بی اختیار ، یعنی خارج از تسلط خردمندانه به حساب می آیند .
منظور ما نیز از اعتیاد در این جا، اعتیاد داشتن به مصرف مواد مخدر ، البته به معنای عام کلمه مخدر که تمام انواع مواد ممنوعه را شامل شود ، می باشد ، چنانچه هیات بین المللی کنترل تمام مواد « داروها » ممنوعه را « هیات بین المللی کنترل مواد مخدر» نامیده اند.» با شروع جنگ اول جهانی ، حدود 1914 ، اعتیاد به مواد مخدر کاملاً شناخته و نامگذاری شده بود و حتی امکانات کم کردن مصرف مرفین در اجتماع وجود داشت ،چون داروهایی ساخته شده بود که درد را بدون خطر اعتیاد از بین می برد. مشهورترین آنها آسپرین بود که در سال 1899 وارد بازار شد و به زودی جای شربت تریاک را گرفت .
در دردهای نه چندان شدید که قبلاً مرفین مصرف می کردند از 1899 می توانستند آسپرین مصرف کنند.در طول بیش از سه ربع قرن که معضل مصرف مواد مخدر توجه مراجع علمی جهانی را جلب کرده برای اعتیاد تعاریف متعددی ارائه شده و در بین اصطلاحات ارائه شده حداقل می توان از اصطلاح:اعتیاد ،وابستگی، سوء مصرف ،استفاده نابجا و عادت نام برد و در طبقه بندی بین المللی بیماریها ، اصطلاح « مصرف زیانبخش» نیز بکار برده شده است. در سال 1950 میلادی ، تعریف بالنسبه جامع زیر توسط کمیته متخصصان تشخیص مواد اعتیاد آور وابسته به سازمان بهداشت جهانی ارائه شد: اعتیاد به مواد مخدر ، مسمومیت حاد یا مزمنی است که مضر به حال شخص و اجتماع می باشد و بواسطه استعمال مکرر یک ماده طبیعی یا مصنوعی ایجاد می شود.
مشخصات آن عبارت است از:
1- احساس خوشی و تعادل موقت پس از استعمال
2- احتیاج شدید و غیر قابل مقاومت برای به دست آوردن و استعمال « خماری»
3- تمایل به ازدیاد مقدار استعمال مواد بر اثر تحمل سلولهای بدن به مقادیر معمولی ( تزاید )
4- وابستگی به اثرات روانی و جسمی ( به خصوص در مورد اعتیاد به مواد افیونی ) زیرا نرسیدن دارو به بدن موجب بروز آثار محرومیت می شود.
در منابع جدید علمی ، کاربردی « ماده » به دارو ترجیح داده می شود و در سنامه های پزشکی امروزی عموماً بجای واژه اعتیاد از اصطلاح « اختلال وابسته به مواد » استفاده می کنند . در سال 1964 سازمان بهداشت جهانی « وابستگی دارویی » را بجای اعتیاد بکار برد. در اوایل دهه 1980 سازمان بهداشت جهانی وابستگی را به صورت « سندرمی » توصیف کرد که ابعاد جسمی ، روانی و اجتماعی وابستگی را در برمی گرفت.
تقاضا و مصرف مواد مخدر
وقتی از اصطلاح وابستگی استفاده می شود باید نام ماده را نیز ذکر کرد برای مثال « وابستگی به مرفین » وابستگی یا اعتیاد با سه ویژگی مهم وابستگی جسمی ، وابستگی روانی و تحمل مشخص می شود.
تحمل یا مقاومت عبارت است از:
استعمال مقادیر زیادتر ماده، بر اثر تحمل مقادیر معمولی .
بررسیهای تجربی نشان می دهد که تحمل ، در معتادان نتیجه کاهش شدید اعمال کبد در متابولیزه کردن ترکیبات می باشد . تحمل ممکن است مادرزادی یا اکتسابی باشد.
از این تعاریف به این نتیجه می رسیم که معتاد مزمن به مواخدر خصوصیات زیر را دارد:
1- اجباراً و بدون اختیار و اراده مواد مخدر استعمال می کند.
2- به مواد مخدر وابستگی جسمی و روانی و در موارد نادری تنها وابستگی روانی پیدا کرده و چون نیاز شدید به مصرف آن دارد،چاره ای جز مصرف مواد مخدر نمی یابد.
3- بر اثر حالت تحملی که در او نسبت به ماده مخدر ایجاد شده به طور مرتب مقدار مصرف را افزایش می دهد.
4- بنابراین معتاد به طور مستمر جسم و روح خود را مسموم و مسموم تر می کند و روز به روز و بلکه ساعت به ساعت به این سم کشنده و نابود کننده نیازمندتر و نسبت به مصرف آن بی اختیارتر می شود زیرا در صورت عدم مصرف دچار سندرم محرومیت می گردد که برای یک معتاد مزمن غیر قابل تحمل است.


از نظر فارما کولژی تعریف اعتیاد عبارت است از :
حالات تحمل اکتسابی که در نتیجه استعمال دراز مدت دارو در بدن حاصل می شود،به قسمتی که استعمال مکرر دارو موجب کاهش تدریجی اثرات آن می گردد.
چه باید کرد تا افردی که ترک کرده است دوباره به مصرف مواد رو نیاورد؟
1- باید عواملی را که منجر به شروع عود مجدد هر فرد می شوند شناسایی کرد.
2- باید بین پزشک و بیمار ارتباط دایم برقرار شود و پیوسته از سوی پزشک به بیمار آموزش های لازم داده شود.
3- اطرافیان باید به جای سرزنش ، به طور مداوم به او اعتماد به نفس بدهند و او را تشویق کنند.
4- باید با عواملی که منجر به شروع فرآیند عود می شوند مبارزه کرد و روش های مخالف و معکوس را به کار گرفت.
5- باید با فرد ترک کرده همواره هم فکری کرد و موقعیت ها و شرایط جایگزین عود را برای او شناسایی و تامین نمود.
6- هماهنگی اقدامات پیشگیرانه در مراحل سه گانه : با توجه به این که علل اعتیاد از جنبه های متعدد و زیست شناختی، جامعه شناختی، جرم سناختی و روان شناختی طی فرآیندی پیچیده نقش دارند، اقدامات پیشگیرانه ، درمانی و بازپروری معتادان کاملاً با یکدیگر مرتبط و جداناپذیر است که در عین حال تدابیر متنوعی را می طلبد. باید بین افراد و سازمان هایی که اجرای چنین اقداماتی را بر عهده دارند مانند والدین ، موسسات آموزش و پرورش ، انجمن های اولیا و مربیان ، سازمان های بهداشتی ، نیروهای انتظامی ،قوه قضائیه ، روان شناسان و کارشناسان ، کارخانه های دارو سازی ، رسانه های گروهی و مصرف کنندگان نابجای مواد اعتیادزا و مضر، به تناسب مورد هماهنگی و تفاهم کامل برقرار باشد . از این رو ارجاع کلیه کلیه مسئولیت های مربوط به مراحل سه گانه پیشگیری در سطح ملی یا محلی به یک سازمان واحد، عملی نخواهد بود. اولیا و مربیان ، رسانه های گروهی ، روان شناسان و مددکاران با اتکا به اندوخته های علمی ، نقش اصلی و اولیه را در پیشگیری اعتیاد دارند، اما اهمیت فعالیت نیروی انتظامی در مبارزه با قاچاق مواد مخدر و پیشگیری از عرضه مواد، جایگاه ویژه ای دارد، و در عین حال دخالت پزشکان و کارخانه های دارو سازی در امر تهیه داروهای جاگزین و درمان اعتیادهای مزمن ضروری است. این هماهنگی را ستاد مبارزه با مواد مخدر بر عهده دارد. این ستاد از ترکیب تمام دست اندر کاران مسایل مربوط به مواد مخدر و اعتیاد به وجود آمده است . لذا مقتضی است که نظام های بهداشتی – روانی و پزشکی اجتماعی و شبکه های مراقبت بهداشتی اولیه و بازپروری اجتماعی توسعه یابد.
تعریف و ماهیت اعتیاد به مواد مخدر
الف – تعریف اعتیاد
اعتیاد، یعنی عادت کردن ، تعلق خاطر ،وابستگی و انس با یک شخص ، کار یا شئ ، بگونه ای که جدا شدن و فاصله گرفتن و ترک گفتن او برای انسان ، دشوار و گاهی طاقت فرسا می سازد . زمانی که انسان به او دسترسی دارد، احساس آرامش و رضایت خاطر می کند . روان انسان و گاهی جسم او نیز ريا، وابسته به آن می گردد. سازمان بهداشت جهانی ، اعتیاد را چنین تعریف نموده است:

وابستگی به یک دارو عبارت است از :
1- احساس خوش و تعادل کاذب پس از استعمال
2- احتیاج شدید و غیر قابل مقاومت برای بدست آوردن و استعمال مواد
3- تمایل به ازدیاد مقدار استعمال مواد
4- وابستگی روانی و گاهی بدنی
از دیدگاه علوم پزشکی ، مصرف مواد مخدر ، نوعی مسمومیت تلقی می شود . پزشکان معتقدند که مواد مخدر، نوعی سم است .و اعتیاد عبارت است از :« یک مسمومیت مداوم و متناوب که در اثر استعمال یک داروی طبیعی یا مصنوعی ایجاد یک سری ناراحتی هایجسمانی – روانی و یا وابستگی های روانی در فرد می شود.
اعتیاد به ترک و مشتقات آن در حقیقت یک مسمومیت مزمن با این مواد است و مثل هر مسمومیت مزمنی به تدریج و در طول زمان آثار سمی خود را بروز می دهد .
سخن نخست
امروز قاچاق موادمخدر، جزو سه حرفه اول درآمد زای جهان است که افراد زیادی را به خود مشغول کرده است .لیکن سهم اصلی از این تجارت ویرانگر، نصیب افراد اندکی می شود. کسانی که در راس هرم ایستاده اند و با بی اعتنایی ،به مرگ جوانان و نابودی میلیونها خانواده می نگرند و همواره در صدد گسترش حوزه های نفوذ خود، ،در هر جای دنیاهستند.بررسی وضعیت قاچاق مواد مخدرو اعتیادنشان می دهد که :ایران ،یکی از مهمترین گذرگاه های حمل مواد افیونی به اروپاست که طی دهه های گذشته میلیونها تن انواع مخدرها، از این راه به غرب سرازیر گشته است. اما پس از انقلاب اسلامی و در پی برنامه ریزی های صحیح و عملیات پی در پی ،این انتقال بشدت مختل شده است .در نتیجه،بر تلاش و اصرار باندهای بین المللی قاچاق افزوده است.
به عنوان مثال:
طی سالهای1979-1998،بیش از 1455 تن انواع مواد مخدر درایران کشف شده که شامل :35 تن هروئین،5/12تن مرفین ،1115تن تریاک و 175تن حشیش بوده است .
همان گونه که از این آمار به دست می آید، قاچاقچیان بین المللی توجه خاصی به این منطقه دارند.زیراایران کوتاه ترین راه انتقال مواد به اروپا شناخته شده است.طبیعی است که برای از دست ندادن بازار و ترانزیت بیشتر آلوده کنند.براین اساس ،می بینیم حدود یک میلیون وسیصد هزار معتاد در کشور زندگی می کنندکه در کنار آنها،هشتصد هزار نفر معتادان بالقوه یا تفننی هستند.
بر پایه اعلام سازمانهای بین المللی ، قاچاق مواد مخدردر ایران، سالیلنه یک میلیارد و ششصد میلیون دلار ، در آمد دارد. این آمار نشان می دهد که باند های بزرگ قاچاق ، افزون بر ترانزیت مواد مخدر از ایران ، حاضر به از دست دادن بازار منطقه هم نیستند و می کوشند با آلوده ساختن جوانان ، از آنان در جهت قاچاق مواد بهره بگیرند . حال ، آنچه در قبال این تجارت مرگبار نصیب مردم می شود ، فساد و تباهی است.
از سوی دیگر ، دولت نیز با افزایش بودجه ستاد مبارزه با مواد مخدر در سال 79 به 300 میلیارد ریال و تصویب صدها میلیون ریال دیگر برای ایجاد موانع فیزیکی در مرزهای شرقی، در این زمینه تلاش فراوانی کرده است. افزون بر این، مبلغ 100 میلیارد ریال نیز برای پیشگیری از اعتیاد در بودجه سال 79 منظور گردیده است.
به همه اینها ، مواد مخدر همچنان قربانی می گیرد و این ، هشداری جدی برای دولت و همه مردم است تا با شیوه های موثرتری به مقابله برخیزند. بنابراین ، برای جلوگیری از این بلای خانمانسوز ، بایستی بیش از هر ابراز دیگری به اقدامات فرهنگی در خانه و مدرسه متوسل شد. از جمله این راهکارها ، فعالیتهایی در زمینه افزایش آگاهی ، ایجاد تفکر انتقادی و پرورش قوه قضاوت جوانان و نوجوانان است.
مهمترین مساله در حال حاضر ، بروز اعتیاد در میان دختران و پسران است.امروزه به وضوح ،شاهد اعتیاد گسترده نسل جوان به انواع مواد مخدر هستیم که بیشتر اوقات با «سیگار »اغاز می شود.جوانان به خاطر ویژیگی های جوانی،آسیب پذیری زیادی دارند ،چون کنجکاوند و به هر جا سر می کشند.هر راهی که در مسیرشان گشوده شود،وارد آن می شوند جواناآمادگی انجام هر کاری را دارند.حتی انان که صالح و درستکارند،نیز ممکن است از روی کنجکاوی به چنین راه هایی،سری بزنند. در چنین اوضاع و احوالی است که زمینه های انحراف و فساد برای دختران و پسران فراهم میگردد و انان را در لبه پرندگان سقوط قرار میدهند سنینی که جوانان آمادگی بیشتری برای انحراف دارند،به سنین «بحران »موسوم مشود نتایج به دست آمده از پژوهش نشان می دهد: امروز اغاز اعتیاد درسنین 17-25سالگی است. 66درصد جوانان ،اولین مواد مخدر را در این سنین تجربه کرده اند .دختران و پسران در کنار دوستانشان ،آمادگی بیشتری برای دست زدن به کارهای غیرعادی یا انحراف را دارند این همان بحرانی است که برای آنان بسیار خطر ناک است . اوقات فراغت جوانان دراین برهه،مساله ای بسیار مهم و حساس است . مسیر خانه و مدرسه و کوچه نیز ،برای دانش آموزان دخترو پسر می تواند خطر ساز باشد .چه،اولین مصرف سیگار به سیله آنها در این مسیر انجام شده است خطرناکترین انحرافی که جوانان و آینده آنان را تهدید می کند،اعتیاد به مواد مخدر است .
دختران پسران ما نیازمند ارائه آگاهی لازم در زمینه مواد مخدر هستند. بهترین زمان برای روشنگری نوجوان، سالهای تحصیلی است ؛ اما می بینم در طی 12 سال مدرسه ، کار چندان مفیدی برای آگاه ساختن نسل جوان صورت نمی پذیرد در واقع ، زمانی به اعتیاد نوجوانان و جوانان پی می بریم که بسیار دیرشده است
پزشکان می گویند: پیشگیری همیشه بهتر از درمان است این مساله بخصوص درباره اعتیاد، اهمیت زیادی دارد. از این رو ، کارشناسان مبارزه با مواد مخدر معتقدند : مبارزه با اعتیاد را باید از مهد کودک و دبستان شروع کرد و تا دبیرستان و دانشگاه پیگیری نمود. باید از ابتدا علیه سیگار به عنوان ماده مخدر سبک که سالانه در ایران 50 هزار قربانی می گیرد. تبلیغات پیشگرانه گسترده ای به راه انداخت. در خصوص مواد مخدر سنگین نیز بی پرده و مداوم آموزش و پرورش به عنوان ماده مخدر سبک که سالانه در ایران 50 هزار قربانی می گیرد- نیر ، پی برده و مداوم آموزش داد. در مبحث پیشگیری از اعتیاد ، خانواده و آموزش و پرورش به عنوان دو رکن مهم مورد نظر است و مربیان پرورشی و والدین نقش بسزایی در نجات نسل جوان ازگرداب اعتیاد به عهده دارند.
اگر جوانان بدانند که مواد مخدر آنان را به کجا می کشاند، به طرف آن نمی روند و این کار، تنها با ارائه نمونه های عینی از وضعیت معتادان امکان پذیر است.
آیا جوانی را می شناسید که از روی کنجاوی ، نیش افعی را آزمایش کرده باشد؟
قطعاً خواهید گفت : چنین کسی را نمی شناسید و آدم عاقل ، به چنین کاری دست نمی زند، چون از خطر آن آگاه است اگر جوانان بدانند که تجربه کردن مواد مخدر از نیش افعی خطرناک تر است ، هرگز به سمت آن نمی روند ، اما متاسفانه زمانی که به این واقعیت پی می برند که جبران آن بسیار مشکل است.
بر این اساس ، رهنمودهای پدران و مادران و معلمان و مربیان پرورشی در مورد زیانهای مواد مخدر بسیار کار ساز است . بهترین راه مبارزه با اعتیاد، پیشگیری است و بهترین راه پیشگیری ؛ آگاه کردن نسل جوان از خطرهای گرایش به مواد مخدر است.
برای پیشگیری جوانان از آلوده شدن به مواد مخدر ، شناخت انگیزه ها، زمینه ها و پیامدهای اعتیاد ، ضروری می نماید. تحلیها و داستانهای این کتاب نیز ، با چنین هدفی نگاشته شده است.
امید است که با عنایت الهی برای نسل بالنده امروز مفید افتد و آنان را برای ساختن فردایی هرچه بهتر ، یاری نماید،
تعاریف
1- فرد وابسته برای رسیدن به حالت نشئه مجبور است، به تدریج مقدار ماده مصرفی را افزایش دهد که در نهایت ایجاد تحمل خواهد کرد .
سو مصرف :
حالتی است که فرد نسبت به مواد اعتیاد ندارد، ولی آن را مصرف می کند ، یعنی :
1- استفاده از موادی که مصرف آن غیر قانونی است، مثل مصرف تریاک در ایران.
2- استفاده از ماده ای که مصرف آن باعث بروز تغییرات روحی در فرد می شود ، مثل مشروبات الکلی .
ترک:
علایم ناراحت کننده ای که بر اثر کاهش یا قطع ماده مصرفی پیدا می شوند .
مثال: ترک تریاک باعث ایجاد درد در دست ها و پاها و نیز باعث بی خوابی و سیم کشی و.... می شود .
ترک حشیش گاهی باعث ایجاد حالت تهوع می شود.
1- تحمل :
افزایش تدریجی مقدار ماده مصرفی لازم ، برای دستیابی به علایم مصرف آن ماده Intoxication
2- پیدایش علایم ترک در صورت عدم مصرف یا کاهش مقدار مصرف
3- تمایل دایم و تلاش های ناموفق برای کاهش یا قطع مصرف ماده.
4- مختل شدن فعالیت های اجتماعی، شغلی و تفریحی.
5- تداوم مصرف ماده علی رغم آگاهی از عوارض آن.
شناخت برخی از مواد اعتیاد آور و مواد مخدر و نحوه مصرف آنها :
بیش از دویست نوع مواد اعتیاد آور ( مخدار یا روان گردان ) وجود دارد. که از این تعداد فقط 22 نوع آن در ایران مصرف دارویی دارند و بسیاری مثل هروئین ال. اس. دی و... به خاطر سمی بودنشان ارزش دارویی ندارند.
1 - تریاک
ماده ای است که از شیره گیاهی به نام خشخاش ( کوکنار) به دست می آید . از تریاک کلاً 20 ماده قلیایی برای تسکین درد مشتق شده است مثل مرفین ، هروئین ، کدئین ، و... روش های مصرفی عبارتند از: (1) تدخینی (دود کردن ) ؛ (2) خوردن؛(3) تزریق.

2- سوخته تریاک
پس از مصرف تدخینی ( کشیدن ) تریاک باوافور، ماده ای به رنگ قهوه ای سوخته و براق بدست می آید که « سوخته تریاک » نام دارد. گاهی آن را در آب حل و به صورت شربتی بنفش رنگی مصرف می کنند.
3- شیره تریاک
سوخته تریاک را در آب حل می کنند و می جوشانند . سپس آن را از صافی عبور می دهند ، آنچه باقی می ماند تفاله نام دارد. محلول حاصل را مجدداً حرارت می دهند . با این کار ماده خمیری و سفت و غلیظی به رنگ قهواه ای روشن به دست می آید که «شیره» نام دارد که خیلی قوی تر از تریاک است.
4- مرفین
ماده ای است که از تریاک یا از ساقه خشخاش به دست می آید . پودری است کریستالی به رنگ قهوه ای روشن یا سفید و چنانچه به صورت تجربی و غیر آزمایشگاهی به وسیله قاچاقچیان تهیه شود به رنگ کرم یا قرمز آجری است. این ماده در حالت خالص نرم یا ورقه ای و به رنگ سفید تا زرد کم رنگ می باشد. مرفین به صورت پودر قرص، کپسول و آمپول ( 10 و20 میلی گرمی مورد مصرف پزشکی قرار می گیرد و به صورت زیر جلدی ، عضلانی و وریدی مصرف می شود) در دسترس است. مرفین بویی تند و زننده دارد و طعم آن تلخ است. می دانیم که مرفین از مشتقات تریاک می باشد و متوسط مرفین موجود در تریاک حدود ده درصد است.
روش های مصرف مرفین :
مرفین از طریق خوراکی ، کشیدن و تزریق مورد مصرف است که البته تزریق آن معمول تر است.
عوارض مصرف مرفین :
تغییر در هوشیاری و اندیشه ، خماری، کاهش فشار خون ، هیجانات شدید عصبی، از دست دادن قدرت بیان و عمل صحیح ، پیش رفتن تا مرز جنون ، نشئگی ، بی علاقگی به زندگی ، بی دقتی در بینایی.
کراک:
به کراک ، راک نیز گفته می شود. مادهای است جامد که از کوکائین گرفته می شود ( ترکیب کوکائین و بی کربنات دو سود و آب). جنبه اعتیاد آوری آن بسیار زیاد است ، به طوری که مصرف حتی یک بار آن اعتیاد آور است. در ضمن قاچاقچیان 100هزار دلار کوکائین را تبدیل به یک میلیون دلار کراک می کنند.
روش مصرف کراک :
بوسیله پیپ دود می شود و در مدت چند ثانیه اثر میکند.
عوارض مصرف کراک :
اختلال در دستگاه گردش خون و دستگاه تنفس، افزایش ضربان قلب، بی خوابی ، سوء ظن نسبت به اطرافیان ، زود رنجی ،دیدن کابوس، هذیان ، توهم ، مستی و نشئه و بالاخره تمامی آثار سوء مصرف کوکائین بلکه شدید تر و خطرناک تر در مصرف کراک وجود دارد.
فن سیکلیدین (p.c.p):
به صورت پودر کریستالی به رنگ های مختلف و یا مایع دیده می شود.
روش مصرف p.c.p :
تدخینی ( به وسیله سیگار دست پیچ یا پیپ ) ، خوراکی ، تزریق ، استنشاق .
ال اس دی (l.s.D )
از اسید لیسار جیک موجود بر روی قارچ مخصوص و یا از گیاه سگل آرگود و دانه جو به دست می آید. به شکل های مختلف مانند قرص نقره ای خاکستر ی رنگ ، پودر سفید رنگ ، کپسول و مایع صاف و روشن و بدون رنگ و بو یافت می شود.
روش مصرف:
معمولاً گرد یا مایع آن را روی حبه قند می ریزند و می خورند .
عوارض مصرف (l.s.D) :
یکی از قوی ترین ترکیبات شیمیایی تو هم زا و خیال انگیز است که ضایعات مغزی ایجاد می کند . مصرف آن موجب تضعیف حافظه ، اختلال حواس ، سلب اختیار،اضطراب و ترس، جنون و خودکشی ، اندوه و یاس ، اختلال در کارکرد مغز، از دست دادن قدرت تفکر ، بالا رفتن ضربان قلب، تشنج ، بی اشتهایی ، مستی، مسمومیت شدید و اختلال در سلسله اعصاب می گردد.
آثار سوء مصرف مواد افیونی :
آثار مصرف مواد افیونی که تا هشت ساعت پس از مصرف باقی می ماند عبارتند از :
1- تغییرات رفتاری یا روانی ( ابتدا سرخوشی و نشئه و سپس بی اعتنایی، کج خلقی ، پرخاشگری ، بی قراری یا کندی و اختلال در تشخیص و قضاوت ).
2- تهوع و استفراغ .
3- کاهش احساس درد.
4- احساس گرما، گر گرفتگی و خارش بینی.
5- سنگینی دست و پا و رخوت.
6- خشکی دهان .
7- کاهش فشار خون.
8- انقباض مردمک ( سوزنی شدن مردمک ).
9- انقباض عضلات صاف حالب و مجاری صفراوی( در نتیجه ایجاد درد در پهلو و شکم ).
10-افت عملکرد شغلی و اجتماعی .
هـ. عوارض مصرف طولانی مدت مواد افیونی :
1- اعتیاد ( مواد افیونی به شدت اعتیاد آورند و تنها با چند بار مصرف – بعضی مثل کراک با یک بار مصرف- نسبت به آنها وابستگی و تحمل ایجاد می شود .
2- یبوست دایم.
3- تیره شدن رنگ پوست.
4- به هم خوردن دوره های قاعدگی در زنان
5- کاهش میل جنسی و اختلال نعوظ در مردان
6- بی اشتهایی و سوء تغذیه و کاهش وزن
7- پایین آمدن سطح سلامت به علت بی توجهی بهوضعیت بهداشتی ومراقت های فردی
8- تغییر ساعات خواب و بیداری ، خواب آلودگی وچرت زدن در طول روز
9- افسردگی
10- عوارض تزریق وریدی شامل : ایدز ،هپاتیت B و انتقال به دیرگان ، ابسه ، عفونتهای پوستی واندو کرادیت ( التهاب پوشش داخلی قلب ) ، و ...
علایم مسمویت بامواد افیونی :
دراثر مصرف بیش از حد مواد افیونی مسمومیت ایجاد می شود :
تعاریف و کلیات
1- انقباض شدید مردمک .
2- اختلال توجه وحافظه .
3- دلیریوم (هذیان) .
4- کاهش درجه حرارت بدن .
5- کاهش تعداد ضربان قلب .
6- ضعف شدید فشارخون .
7- افت شدید فشارخون .
8- اغما .
توجه : در برخورد با سه علامت مهم (مردمک های ته سنجاقی، ضعف تنفسی ، اغما) باید تشخیص مسمومیت با مواد افیونی را به عنوان محتمل ترین عارضه در نظر گرفت